به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از تهران، صدیقه شاکری معاون پژوهشی جامعه الزهرا(س) در نشست «نشاط اجتماعی از منظر قرآن و سنت» که در حاشیه سی و یکمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در تهران برگزار شد، اظهار داشت: یکی از مسایل اساسی در جوامع جهانی که مورد نیاز همگان است، مساله نشاط است.

وی گفت: نشاط گاهی به معنی شادکامی بیان می‌شود که در مقابل روانشناسان مثبت گرا عنوان شده و بیشتر به جنبه‌های فردی توجه می‌کند.

استاد حوزه علمیه با اشاره به آیه «والناشطات نشطا» بیان کرد: در جامعه عصر پیامبر که با به کار گرفتن آموزه‌های پیامبر و سنت نبوی تحول عظیمی در جامعه رخ داد، جامعه جاهلی شاهد یک رشد عالی و چشمگیر بود، به همین دلیل به سراغ قرآن رفتیم تا از نشاط قرآنی اطلاعاتی جمع آوری کنیم.

شاکری خاطرنشان کرد: در لغت نامه‌های دست اول معانی مختلفی در این باره بیان شده که معنی نشاط به معنی اهتزار و طیب نفس است، معنی دیگر نشاط در منابع لغت، ضد کسالت و خروج از سرزمینی به سرزمین دیگر است، ماده نشاط در لغت به معنی حرکت و سرزندگی روحی و روانی و بسط و گشودگی و ضد خمودگی و کسالت و بی حالی است.

وی یادآور شد: از نظر محققین، نشاط اجتماعی یک مشترک معنوی در نظر گرفته شده است، زیرا ماده نشاط به معنی اقبال و روی آوردن به چیزی است، با توجه به این مساله، از این جهت آیه شریفه "والناشطات" بعضا به فرشتگانی که به هنگام دریافت روح‌ها با حرکت سریع روح را به سمت بالا می‌برند نیز گفته می‌شود و اینکه آنها با اهتزار با روح‌های بهشتیان به سمت بهشت می‌روند و از اینکه به وظیفه خود عمل کرده‌اند خشنود هستند.

وی یادآور شد: در اینجا باید به معانی مشابه نیز اشاره کنیم، از جمله آنها می‌توانیم به مساله فرح و رضوان و رشد و فلاح و تلاش حرکت و جهاد اشاره کنیم، جهاد به معنی به کاربردن تمام توان برای دفع یک دشمن ظاهری و باطنی است.

معاون پژوهشی جامعه الزهرا(س) تصریح کرد: طرب، بهجت، بشر و ذکر از معانی همتراز با نشاط است، در مجموع باید گفت که شادی و نشاط می‌تواند دو معنی ممدوح و مضموم داشته باشد که در این زمینه آیات و روایاتی بیان شده، در سوره‌های یونس، روم و شورا در خصوص نشاط ممدوح به عنوان اعمال صالح آیاتی وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: گاهی اوقات مسایلی چون رنگ‌های روشن و زیبایی‌ها در سوره بقره و احزاب را به عنوان مصادیق نشاط ممدوح آمده است.

استاد حوزه علمیه ابراز کرد: نشاط مضموم نیز شامل نافرمانی از دستورات الهی و رزایل اخلاقی و غفلت و سرکشی و افراد در سرور است که در آیات و روایات بیان شده.

شاکری گفت: اجتماع را در اینجا به معنی جامعه اسلامی معنی می‌کنیم، بحث این است که آیا این اجتماع یک موجود حقیقی است یا اعتباری؟ در بین اندیشمندان نقطه نظرات مختلفی وجود دارد که هر دو حالت را مفروض دانسته‌اند.

وی اظهار کرد: با توجه به این موارد، به آیات الهی رجوع می‌کنیم، روایت معروفی از امام کاظم(ع) وجود دارد که ایشان نشاط را از سپاه عقل و کسالت را از سپاه جهل معرفی می‌کنند.

وی یادآور شد: علامه طباطبایی در المیزان واژه حیات را به معنی نشاط تفسیر می‌کند و تأکید دارد که استجابت دستور خداوند، موجب حیات و نشاط است.

معاون پژوهشی جامعه الزهرا(س) تصریح کرد: در روایتی تصریح شده که امام علی(ع) می‌فرمایند شادمانی، نشاط را بر می‌انگیزاند، از پیامبر پرسیده شد که برترین کارها چیست؟ ایشان فرمودند آنچه باعث شادی مومنی شود، از جمله پرداخت بدهی مومنین، سیر کردن و خوشحال کردن یک مومن است.

وی خاطرنشان کرد: فقر زدایی و پیشرفت اقتصادی قطعا عنصر مطلوبی نزد خدا و رسول است، در روایات بیان شده کسی که مومنی را شاد کند و مشکل او را حل کند یک میلیون بار بیشتر پاداش می‌گیرد.

شاکری تصریح کرد: در آیه ۹۰ سوره نحل خداوند انسان‌ها را به عدل و احسان و ادای حق خویشاوندان پند و اندرز می‌دهد، مورد دیگر در آیه ۲۹ سوره فتح است که این آیه بیان می‌کند کسانی که با پیامبر همراه هستند چگونه با دشمنان و دوستان تعامل دارند، یعنی آنان در مقابل کفار بسیار سختگیر هستند و با آنها می‌جنگند ولی با مومنین به شدت دل رحم و دلسوز است.

وی بیان کرد: ویژگی سوم این آیه آن است که مومنین حقیقی همیشه در حال رکوع و سجود هستند و رضوان و خشنودی الهی را آرزو و دنبال می‌کنند، آنها چشم‌داشتی به خلق ندارند و به دنبال رضایت الهی هستند.

وی یادآور شد: سپس آنکه این موارد از پیش در تورات و انجیل توصیف شده‌اند، در این آیه بیان شده که این افراد چون دانه‌هایی هستند که جوانه زده و بزرگ شده‌اند و روی پای خود ایستاده‌اند.

معاون پژوهشی جامعه الزهرا(س) ابراز کرد: پیامبر اکرم(ص) نشاط اجتماعی حقیقی را به تمثیل بیان می‌کنند، ایشان می‌فرمایند مَثَل ما چون مسافرانی است که در یک بیابان فرود می‌آیند ولی نمی‌دانند چه میزان مسیر را پشت سر گذاشته‌اند و از کمی آذوقه روبه مرگ هستند، در این لحظه شخصی با برکت و آب و فراوان آنها را نجات می‌دهد و به آنها می‌گوید که من شما را به یک سرزمین خرم رهنمون می‌سازم، مردم نیز از او اطاعت می‌کنند، وقتی مردم به این سرزمین کوچ می‌کنند و به این سرزمین دلخوش می‌شوند، پس از مدت کوتاهی این شخص ناجی به آنها می‌گوید که به یک مکان بهتر بیاید ولی برخی از آنها به همین میزان کم بسنده می‌کنند و سخن ناجی را گوش نمی‌کنند، سپس آن عده معدودی که باقی مانده‌اند توسط دشمنان از بین می‌روند.

وی گفت: پیامبر در غزوات تهدیدات را به فرصت مبدل کردند، یکی از این موارد، در جنگ احزاب است که همه گروه‌ها باهم همراه شدند که اسلام را از بین ببرند، ولی پیامبر اکرم توانستند ضمن اینکه امید و نشاط را در بین مردم احیا کردند، در مقابل این احزاب و دشمنانی که علیه حکومت اسلامی یک دست شدند، نه تنها پیروز میدان جنگ باشند بلکه اقتدار آنها به حدی بود که بت پرستان هیچ وقت نتوانستند بر مسلمانان غلبه کنند.

استاد حوزه علمیه یادآور شد: در تعریف نشاط اجتماعی اسلامی باید گفت که این نشاط به معنی فرایند اجتماعی در نظر گرفته شده که در پرتو آن امت اسلامی عصر نبوی مسایل خود را حل می‌کردند و موانعی چون ناتوانی و ظلم و بی‌ثمری را رفع کردند و به مراتب تقوا و عمل به آموزه‌های قرآن به پیشرفت رسیدند.

شاکری یادآور شد: در روش کیفی اکتشافی و بدون پیش داوری و بر اساس آیات و روایات و گزارش‌های تاریخی در عصر نبوی به یک دستاورد رسیدیم که توانستیم بر این اساس نشاط اجتماعی به عنوان یک متغیر وابسته متغیرهای مستقلی را با روش کد گذاری باز و انتخابی به دست بیاورم و در مقایسه با آنچه دانشمندان غربی بیان کرده‌اند، مواردی را به دست بیاوریم.

وی افزود: در این زمینه متغیرهای مستقلی به دست آمد، متغیر مستقل اول، بر اساس کدهای محوری لزوم تبعیت از خدا و رسول و توحید محوری بود، کد انتخابی آن نیز رهبری و مدیریت رسول خدا بود، دومین کد محوری، امید به آینده بر اساس پاداش‌های دنیوی و اخروی و تلاشگری در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی بود و سومین کد وضع قوانین در جامعه و نظارت آن در عرصه‌های مختلف بود، همچنین آیات و روایات مربوطه نیز مورد کنکاش قرار گرفت.

وی خاطرنشان کرد: الزامات پیشرفت در ابعاد علمی و فرهنگی و سیاسی و اقتصادی از جمله رعایت فرایض اسلامی، ترویج فضایل اخلاقی و اسلامی و اعتلای نقش و ارزش بانوان و تامین لذات مادی و لذت‌های جسمانی و اعتدال میان دنیا و آخرت و پایش اجتماعی، حمایت از حقوق جهان طبیعت و حیوانات، دوری از موانع پیشرفت چون شرک و فساد و ناهنجاری‌های اخلاقی و کسالت اجتماعی و فقر و روش‌های درآمد زایی حرام چون ربا و رشوه در این نظریه مورد توجه بود.

وی اظهار کرد: پراکنش اجتماعی مورد کد دیگر این تحقیق بود که شامل ارتباطاتی است که از طریق فرد و گروهی به جامعه منتقل می‌شود و به همه گان سرایت می‌کند که شامل همیاری، الفت، تقسیم کار در همه ابعاد و افزایش سطح مشارکت اجتماعی و بهره گیری از نهاد مسجد در نشر معارف دینی و پیشرفت در نشاط اجتماعی که موجب پیشرفت انسان در همه ابعاد است و همچنین بحث شادمانی که در این زمینه مطرح می‌شود.

انتهای پیام. /